Nie powielaj mitów o COLOSTRUM, poznaj prawdę
Żyjemy w czasach, gdzie każdy, kto chce może publicznie zabrać głos w różnych tematach. Służą nam do tego media społecznościowe czy blogi, na których raz opublikowane treści zostają w czeluściach Interenetu na zawsze. Problem polega na tym, że nie wszystko co czytamy w sieci jest prawdą. Teoretycznie większość z nas o tym wie, ale powielone wielokrotnie fałszywe informacje zapadają w pamięć i przestajemy szukać prawdy.
Skąd możemy mieć pewność, że czytany tekst jest godny zaufania?
Po pierwsze, wiarygodny i rzeczowy artykuł powinien opierać się na publikacjach naukowych, najlepiej dostępnych w bibliografii dla czytelnika. Choć niestety i tu można spotkać się z manipulacją i takim doborem dowodów naukowych, które udowodnią to, co chce autor, dlatego warto się z nimi zapoznać, ale poszukać też innych. Po drugie, autor tekstu medycznego najlepiej by miał wykształcenie właśnie w tym obszarze. Taka osoba wzbudza zaufanie, gdyż ma ogólną wiedzę, która pomaga jej spojrzeć szerzej na temat w którym się wypowiada bądź o którym pisze.
Wracając do tematu artykułu, jako dietetyk kliniczny rozprawię się z popularnymi stwierdzeniami na temat colostrum. Swoje wyjaśnienia oparłam o liczne artykuły naukowe dostępne w bibliografii oraz książkę dr n. med. Macieja Hałasy „Colostrum. Naturalny regulator układu immunologicznego”. Zapraszam do lektury.
MIT. Pozyskiwanie colostrum odzwierzęcego jest nieetyczne. Jak można zabierać cielakowi pokarm?!
Takie stwierdzenie jest dość powszechne i prawdopodobnie wynika z braku wiedzy na temat fizjologii laktacji zwierząt od których Colostrum pochodzi. Najpopularniejsze colostrum w Polsce, dostępne jako suplement, jest pozyskiwane od krów i nosi nazwę colostrum bydlęce (Colostrum bovinum). Gruczoły mlekowe krowy produkują bardzo dużo colostrum, ilość przekracza zapotrzebowanie cielaka, dlatego też nadmiar jest odciągany i odpowiednio gospodarowany. Siara może być wykorzystywana przez hodowcę dla innych cieląt, ale poddana odpowiedniej obróbce (najlepiej liofilizacji) staje się cennym preparatem wykorzystywanym w weterynarii a także jako suplement dla ludzi. Na rynku aptecznym można spotkać również colostrum kozie (Colostrum caprarum) i owcze, jednak rzadziej, bo zwierzęta te są mniej wydajne aniżeli krowa. Niepokojące są oferty sprzedaży siary klaczy. Dlaczego? Klacz produkuje jeszcze mniej colostrum niż wcześniej wymienione zwierzęta. Ciężko mówić o nadmiarze substancji, która miałaby być przeznaczona na potrzeby człowieka, dlatego w tym przypadku możemy podejrzewać, że działanie jest nieetyczne. Z tego powodu Genactiv nie ma swojej ofercie colostrum klaczy a jedynie mleko, które pod kątem składu zbliżone jest do mleka ludzkiego a przy tym ma mniejszą zawartością uczulającej kazeiny w porównaniu do mleka krowiego.
MIT. Colostrum działa jedynie na noworodki, dla osób starszych nie ma znaczenia
Takie przekonanie jest błędne. Jednakże, wszystko zależy od tego przez pryzmat których składników oceniamy colostrum. Jeśli pada na immunoglobuliny (IgG) to faktycznie możemy nabrać przekonania, że taka suplementacja jest dla nas bez znaczenia. Już wyjaśniam dlaczego. W colostrum bovinum w największym stężeniu występują przeciwciała klasy IgG (47,6 mg/ml), następnie IgM oraz IgA. Aby przeciwciała IgG spełniły swoją przeciw infekcyjną funkcję muszą mieć odpowiedni skład pod kątem swoistości. Dlatego w colostrum bydlęcym mamy obecne immunoglobuliny skierowane przeciwko antygenom ze środowiska w którym przebywała krowa wraz z cielęciem. My stykamy się z innymi patogenami. I faktycznie wysoka zawartość IgG w colostrum bovinum nie ma dla człowieka większego znaczenia, chyba że spożyje siarę immunizowaną. Takie doświadczenia były już przeprowadzane, wyniki nie są jednoznaczne, dlatego aspekt ten wymaga dalszych badań.
Poniżej porównanie zawartości poszczególnych immunoglobulin (oraz laktoferyny) w Colostrum ludzkim i Colostrum bovinum
- Stelwagen, E. Carpenter, B. Haigh, A. Hodgkinson i TT Wheeler. Odporne składniki siary bydlęcej i mleka. Dziennik nauki o zwierzętach; 87-13 (2009).
Nie mniej jak spojrzymy na colostrum bovinum pod kątem składników odżywczych, minerałów, witamin, aktywnych biologicznie białek (laktoferyna, polipeptyd bogaty w prolinę, lizozym, laktoalbumina i inne) i czynników wzrostu to bez wątpienia mamy do czynienia z supersubstancją. Można ją nawet określić jako naturalny preparat wieloskładnikowy, bez wątpienia cenny również dla człowieka z uwagi na wysoką homologię (podobieństwo) między gatunkami.
Największym i najważniejszym białkowym składnikiem colostrum jest laktoferyna (100 mg/ml), która uczestniczy w metabolizmie żelaza. Białko to wychwytuje i wiąże jony żelaza równocześnie odcinając do niego dostęp patogennym drobnoustrojom. W ten sposób hamuje wzrost i namnażanie się bakterii czy wirusów wywołujących choroby. Poprzez to działanie spełnia rolę przeciwbakteryjną co zresztą jest widoczne w wynikach badań z użyciem colostrum (więcej o nich przeczytasz w kolejnych punktach/mitach). Laktoferyna (a właściwie laktoferycyna, która uwalnia się w wyniku trawienia w żołądku) działa w obrębie jelit, jak wcześniej było wspomniane, niszczy florę patogenną, ale co równie istotne, wspiera rozwój bakterii fizjologicznych. Poprzez działanie prebiotyczne promuje wzrost między innymi bakterii z rodzaju Lactobacillus i Bifidobacterium a to dobry kierunek w stronę lepszej odporności organizmu na poziomie jelit. Różnorodny mikrobiom gospodarza znacznie lepiej broni się przez patogenami. Na tym jej działanie się nie kończy, niewątpliwie laktoferyna jest białkiem wielozadaniowym. Doskonale sprawdza się również jako składnik diety zwiększający wchłanianie żelaza, szczególnie u osób z anemią. Coraz częściej lekarze polecają łączenie suplementacji żelaza wraz z laktoferyną, by przyspieszyć efekt terapeutyczny. Zauważyłam wśród swoich podopiecznych, że takie działanie to strzał w dziesiątkę. Kiedy parametry krwi ferrytyna i hemoglobina są niskie, ale mieszczą się w normach laboratoryjnych, to często wystarczy nawet samo colostrum by zwiększyć wchłanianie żelaza z pokarmów i poprawić wyniki. Taka suplementacja jest wolna od efektów ubocznych (nawet w połączeniu z żelazem), kobiety nie odczuwają bólu brzucha i nie skarżą się na zaparcia związane z przyjmowaniem preparatów żelaza. Myślę, że warto tutaj dodać, iż nieleczona anemia osłabia również naturalne mechanizmy obronne organizmu przed infekcjami, dlatego niewątpliwie jest „kulą u nogi” naszej odporności.
Innym godnym uwagi składnikiem colostrum jest kolostrynina czyli polipeptyd bogaty w prolinę. Wykazuje on działanie neuroprotekcyjne czyli ochronne dla komórek mózgowych. Omawiany polipeptyd był stosowany w próbach klinicznych u pacjentów z chorobą Alzhimera. Zaobserwowano, że poprawia funkcje poznawcze takie jak pamięć, uwaga czy mowa. Najprawdopodobniej spowodowane jest to hamowaniem aktywności komórek mikrogleju co zapobiega gromadzeniu się beta-amyloidu w postaci blaszek, charakterystycznych dla choroby Alzhimera. Kolostrynina pochodząca z colostrum może również opóźnić naturalne procesy starzenia się naszego mózgu, więc warto rozważyć suplementację u osób w starszym wieku, które mają problemy np. z zapamiętywaniem i ogólną koncentracją.
Kolejny istotny składnik colostrum to lizozym, jest on odporny na trawienie, po tym jak trafi do jelit zaczyna swoje działanie przeciwbakteryjne, które nabiera na sile w towarzystwie laktoferyny. Analogicznie działa peroksydaza, jej działanie również wzmacniane jest przez laktoferynę.
MIT. Mam nietolerancję laktozy, colostrum nie jest dla mnie.
Na pierwszy rzut oka może tak się wydawać, ale w praktyce okazuje się, że nawet osoby z nietolerancją laktozy doskonale czują się po colostrum. Wynika to z tego, że siara zarówno ludzka jak i odzwierzęca naturalnie zawiera bardzo mało cukru mlecznego. Kluczowy jest jednak czas pobrania, colostrum, z pierwszych 2 h będzie miało mniej laktozy niż to pobrane później. W ofercie aptecznej możemy spotkać colostrum bez laktozy, nie dajmy się na to nabrać. Proces hydrolizy czyli rozkładu laktozy przebiega w wysokiej temperaturze, która niszczy bioaktywne (wyżej opisywane białka), więc taki produkt nie ma nic wspólnego z prawdziwym colostrum.
UWAGA: Nietolerancja laktozy nie ma nic wspólnego z alergią na białko mleka krowiego, co czasem bywa mylone. Alergia dyskwalifikuje spożywanie i suplementację Colostrum bovinum.
MIT. Colostrum to jedynie dobre źródło białka
Colostrum bovinum w porównaniu z siarą ludzką ma znacznie więcej białka i tłuszczu a tym samym jest bardziej kaloryczne. Jednak nie ma to większego znaczenia z punktu widzenia żywienia, gdyż colostrum bovinum traktujemy jako suplement, uzupełniający dietę. Co do zasady spożywamy go stosunkowo mało, gdyż takie dawki wykazują działanie terapeutyczne. O cennych składnikach colostrum, dla których warto je włączyć do okresowej suplementacji, mogłeś przeczytać wcześniej, kiedy opisywałam inne mity związane w tą substancją.
MIT. Kupując colostrum wystarczy sugerować się ceną i nie przepłacać. Przecież to ta sama substancja tylko różny producent.
Niestety, nie jest to takie proste. Nim colostrum trafi w nasze ręce przechodzi długą drogę. Sposób pobierania, przechowywania i ostatecznie przetwarzania do formy sproszkowanej wpływa na jego jakoś i tym samym skuteczność działania. To dlatego czasami możemy spotkać się ze sprzecznymi wynikami badań z użyciem colostrum czy nawet różnymi opiniami konsumentów na forach internetowych, którzy przyjmowali preparat. JAKOŚĆ to słowo klucz. Dlatego, jeśli zdecydowałeś się na suplementację Colostrum bovinum to przed zakupem zwróć uwagę na trzy najważniejsze aspekty.
Po pierwsze, sprawdź z ilu godzin po ocielenia pochodzi substancja. Najwyższą bioaktywność wykazuje colostrum pobierane do 2 h od porodu. Między innymi, do takich wniosków doszedł dr n. med M. Hałasa wraz zespołem. Badał próbki colostrum pobrane kolejno po 2h, 24h, 36h i 72h od porodu. Substancja pozyskana od krów po upływie doby (i jeszcze później) nie różniła się znacząco od serwatki.
Po drugie, doczytaj czy oby colostrum nie było pasteryzowane? Wysoka temperatura tego procesu niszczy aktywne składniki substancji.
Po trzecie, szukaj preparatu, który został uprzednio poddany liofilizacji. Proces ten przebiega w niskiej temperaturze co chroni białka colostrum przed denaturacją.
PÓŁPRAWDA. Suplementując colostrum Twoje dziecko nie będzie w ogóle chorować.
Takie obietnice wprowadzają w błąd, w medycynie nic nigdy nie jest na 100% pewne. Człowiek to nie maszyna, do której wlejesz odpowiedniego płynu, naoliwisz, wymienisz komponenty i będzie chodzić jak nowa. Z tego też powodu marka Genactiv jasno komunikuje czego możesz się spodziewać po suplementacji colostrum u swoich dzieci. Celem suplementacji colostrum jest przede wszystkim wsparcie i zmobilizowanie układu odpornościowego a równolegle dbając o inne aspekty związane ze zdrowiem można osiągnąć super efekty. Więcej o tym jak kompleksowo zadbać o odporność przeczytasz tutaj (link: https://genactiv.pl/blogs/poradnik/poznaj-7-sposobow-na-wzmocnienie-odpornosci-u-dziecka) Nie ma jednak gwarancji, że dziecko nie będzie chorowało w ogóle. Nie zmienia to jednak faktu, że mamy coraz więcej dowodów potwierdzających pozytywny wpływ suplementacji colostrum na zmniejszenie infekcji u dzieci i dorosłych.
W badaniach obserwacyjnych widzimy znaczną poprawę funkcjonowania układu odpornościowego wyrażoną mniejszą ilością infekcji lub szybszym radzeniem sobie z nimi, w porównaniu do badanych grup kontrolnych, które colostrum nie przyjmowały. Oceniania jest przede wszystkim częstość zapadania na infekcje górnych dróg oddechowych czy zakażenia objawiające się biegunkami. Korzyści przynosi profilaktyka z użyciem colostrum jak i leczenie takich infekcji. Działanie tej substancji na organizm ludzki nie jest w pełni poznana, prawdopodobnie odbywa się poprzez regulację funkcji odpornościowej jelit w których zlokalizowane są komórki immunokompetentne. Co ważne, działa nie jeden, konkretny wyizolowany składnik colostrum ale synergia ich wszystkich. Z konkretnymi „dowodami”, potwierdzającymi, że colostrum działa zapoznasz się poniżej.
MIT. Nie ma badań, które potwierdzałyby korzystne działanie colostrum bovinum na człowieka
Zacznę od tego, że zrealizowano wiele badań nad działaniem siary bydlęcej i spora cześć z nich przeprowadzona była in vitro czyli na izolowanych komórkach w sztucznych hodowlach lub na zwierzętach. Nieprawdą jednak jest stwierdzenie, że brakuje dowodów potwierdzających działanie colostrum bovinum na organizm ludzki. Takich badań jest mniej, ale nie możemy przejść obok nich obojętnie. Wyniki potwierdzają, że większość badanych doświadcza poprawy w obszarze zdrowia a przy tym znikoma część z nich miewa dolegliwości związane z przyjmowaniem colostrum.
Przejdźmy do badań.
Jedno z nich zostało opublikowane w czasopiśmie „Medicine” w 2016 roku. Badano wpływ siary bydlęcej na nawracające infekcje dróg oddechowych i biegunki u dzieci. Przeprowadzono je w dwóch miastach górnego Egiptu, wzięło w nim udział 160 dzieci w wieku 1-6 lat. Mali uczestnicy zostali skrupulatnie dobrani , zakwalifikowano jedynie te dzieci, które chorowały przez ostatnie pół roku wyjątkowo często. Nawracające, uciążliwe infekcje zdefiniowano liczbowo, jeśli było ich powyżej 6-ciu w ostatnim półroczu to dziecko za zgodą rodzica wchodziło do grupy badanej. Włączono także te dzieci, które z powodu infekcji wymagały więcej niż dwóch hospitalizacji w ostatnich 6-ciu miesiącach. Maluchom suplementowano colostrum przez 4 tygodnie, a dawki były dobrane do wieku. Rodzice wyłączonych do badana dzieci raportowali ilość infekcji po 8 tygodniach i 24 tygodniach od rozpoczęcia przyjmowania colostrum. Później dane były zbierane i analizowane. Podsumowując, zaobserwowano, że Colostrum bovinum jest skuteczne w profilaktyce nawracających infekcji dróg oddechowych i biegunek bo znacząco zmniejsza liczbę wspomnianych infekcji w kontrolowanym odcinku czasu.
Zapoznaj się z badaniem: Khaled Saad, Effects of bovine colostrum on recurrent respiratory tract infections and diarrhea in children, Medicine 2016
Kolejne badanie przeprowadzono w Indiach i opublikowano w czasopiśmie „The Indian Journal of Pediatrics” w 2006 roku. Grupa badanych dzieci była zdecydowanie większa, wzięło w nim udział aż 650 dzieci w wieku 1-8 lat. Podobnie, grupa maluchów odznaczała się nawracającymi infekcjami górnych dróg oddechowych i/lub biegunką. Przez 12 tygodni suplementowano colostrum bydlęce. Efekty oceniano co 4 tygodnie. Zachorowania na infekcje górnych dróg oddechowych i biegunki zmniejszyły się o ponad 91 proc. już po 1 miesiącu stosowania colostrum! A po pełnym cyklu suplementacji (12 tygodni) wynik nadal był bardzo dobry, epizody infekcji górnych dróg oddechowych i biegunki zmniejszyły się istotnie odpowiednio o 91 % i 86 %. Przy tym ogólne samopoczucie stwierdzone przez pacjenta/opiekuna było od bardzo dobrego do dobrego u 90 % pacjentów.
Zapoznaj się z badaniem: Kamlesh Patel & Rajiv Rana, Pedimune in recurrent respiratory infection and diarrhoea—The Indian experience—The PRIDE study, The Indian Journal of Pediatrics, 2006
Jeszcze badanie z Włoch, w którym wzięło 167 dzieci. Podzielono je na dwie grupy, jedna otrzymywała ekstrakty bakteryjne mające na celu zmniejszyć nawroty infekcji górnych dróg oddechowych, druga grupa otrzymała preparat Sinerga (zawierający między innymi siarę bydlęcą). Zaobserwowano, że prawie 50% dzieci otrzymujących preparat, nie miało infekcji wymagających podania antybiotyku.
Zapoznaj się z badaniem: A Nigro, A Nicastro , R Trodella. Retrospective observational study to investigate Sinerga, a multifactorial nutritional product, and bacterial extracts in the prevention of recurrent respiratory infections in children. Int J Immunopathol Pharmacol, 2014 Jul-Sep;27(3):455-60.
Bez wątpienia potrzebujemy kolejnych badań nad wpływem colostrum na ludzki organizm, ale jasno trzeba zaznaczyć, że dotychczasowe przeprowadzone in vitro, na zwierzętach i ludziach potwierdzają korzystne działanie Colostrum bovinum. Zarówno efekty są widoczne w profilaktyce, jak i leczeniu infekcji dróg oddechowych, przewodu pokarmowego i niedostatków odporności. A to wszystko przy dużej tolerancji preparatu, który właściwie nie powoduje efektów ubocznych.
PRAWDA. Colostrum może być równie skuteczne jak szczepionka przeciwko grypie
Stwierdzenie może być dość kontrowersyjne, tym bardziej, że widnieje przy nim werdykt ”PRAWDA”. Zacznę od tego, że absolutnie nie zniechęcam do szczepień, gdyż dzięki nim przestaliśmy borykać się z chorobami, które zbierały żniwa lata temu. Jednak wraz z nadejściem jesieni i licznych komunikatów reklamujących szczepienia przeciwko grypie rośnie liczba zwolenników i oponentów. Szczepienie przeciwko grypie nie jest obowiązkowe a jedynie zalecane wszystkim osobom w wieku ≥6 miesięcy, u których nie stwierdza się przeciwwskazań do szczepienia. Całą lista przeciwskazań widnieje w zaleceniach Komitetu Doradczego ds. Praktyk Szczepień (Stany Zjednoczone 2022), ale czytelnie zostało to podsumowane na portalu mp.pl w artykule „Profilaktyka grypy – jakie zalecenia obowiązują w sezonie epidemicznym 2022/2023?”. Jeśli ktoś jest ciekawy, to zachęcam by się zapoznał.
Kontrowersje wśród społeczeństwa a propos szczepień były, są i będą. Trzeba jednak podejść do tematu zdroworozsądkowo, nikt na grypę zachorować nie chce, dlatego jeśli z jakiś przyczyn nie możemy się zaszczepić to warto poznać badanie z San Valentino (2007 rok), które pokazuje wpływ suplementacji colostrum na profilaktykę przeciwko grypie. Wyglądało to następująco, w pierwszej części badania wzięło udział 144 ochotników (kobiety i mężczyźni w wieku 30-80 lat).
Podzielono ich na 4 grupy:
I grupa -przed wejściem do badania szczepiła się przeciwko grypie, ale uczestnicy otrzymywali też dodatkowo siarę bydlęcą
II grupa - przed wejściem do badania szczepiła się przeciwko grypie i uczestnicy nie brali żadnego dodatkowego leku immunostymulującego lub przeciwwirusowego
III grupa -przyjmowała tylko siarę bydlęcą
IV grupa- kontrolna, bez jakiejkolwiek profilaktyki przeciwko grypie
Dawkowanie siary (w grupie I i III) to 400 mg Colostrum bovinum 1 raz dziennie przez 8 tygodni.
Co się okazało? Szczepienie przeciwko grypie połączone wraz z suplementacją colostrum daje podobne efekty jak wyłączna suplementacja colostrum. Oczywiście sama szczepionka też jest skuteczna i w dużej mierze zapobiega grypie, jednak działanie samego colostrum jest porównywalne. Zwracam uwagę, że obserwacje były prowadzone na grupie osób starszych, którzy z różnych względów nie zawsze kwalifikują się do szczepienia a równocześnie powikłania po grypowe u takich pacjentów są najpoważniejsze i realnie mogą zagrażać ich życiu. Dlatego w tej szczególnej grupie suplementacja colostrum może być bardzo korzystnym rozwiązaniem, realnie zapobiegającym grypie.
W drugiej części tego badania skupiono się na pacjentach z różnymi chorobami towarzyszącymi jak schyłkowe stadium choroby wieńcowej, nadciśnienie płucne czy inne choroby układu sercowo-naczyniowego. Grupa badanych była mniejsza, bo obejmowała 60 ochotników, bez grupy kontrolnej czyli takiej, która nie stosowała żadnej profilaktyki. Ponownie, wyniki były bardzo obiecujące. Leczenie samą siarą przyniosło podobne efekty jak szczepienie + suplementacja siarą bądź samo szczepienie.
W związku z powyższym, warto rozważyć suplementację colostrum bovinum jako realną, nieinwazyjną i dla większości bezpieczną, profilaktykę grypy.
Zapoznaj się z badaniem: Maria Rosaria Cesarone, Prevention of Influenza Episodes With Colostrum Compared With Vaccination in Healthy and High-Risk Cardiovascular Subjects: The Epidemiologic. Study in San Valentino, Clin Appl Thromb Hemost 2007
Bibliografia:
- Siddhi Bagwe, Bovine colostrum: an emerging nutraceutical, J Complement Integr Med. 2015
- Khaled Saad, Effects of bovine colostrum on recurrent respiratory tract infections and diarrhea in children, Medicine 2016
- Kamlesh Patel & Rajiv Rana, Pedimune in recurrent respiratory infection and diarrhoea—The Indian experience—The PRIDE study, The Indian Journal of Pediatrics, 2006
- A Nigro, A Nicastro , R Trodella. Retrospective observational study to investigate Sinerga, a multifactorial nutritional product, and bacterial extracts in the prevention of recurrent respiratory infections in children. Int J Immunopathol Pharmacol, 2014 Jul-Sep;27(3):455-60.
- Subrata Ghosh and Marietta Iacucci. Diverse Immune Effects of Bovine Colostrum and Benefits in Human Health and Disease. Nutrients 2021
- Raymond John Playford and Michael JamesWeiser. Bovine Colostrum: Its Constituents and Uses. Nutrients 2021
- dr n.med. M. Hałasa. Colostrum. Naturalny regulator układu immunologicznego.
- https://www.mp.pl/szczepienia/artykuly/wytyczne/304920,profilaktyka-grypy-jakie-zalecenia-obowiazuja-w-sezonie-epidemicznym-20222023
- K. Stelwagen, E. Carpenter, B. Haigh, A. Hodgkinson i TT Wheeler. Odporne składniki siary bydlęcej i mleka. Dziennik nauki o zwierzętach; 87-13 (2009).
- Maria Rosaria Cesarone, Prevention of Influenza Episodes With Colostrum Compared With Vaccination in Healthy and High-Risk Cardiovascular Subjects: The Epidemiologic. Study in San Valentino, Clin Appl Thromb Hemost 2007
- Bovine Colostrum: Its Constituents and Uses, Nutrients 2021, 13(1), 265;
- Chandwe, K.; Kelly, P. Colostrum Therapy for Human Gastrointestinal Health and Disease. Nutrients 2021, 13, 1956.
- Playford, R.J. Marked variability in bioactivity between commercially available bovine colostrum for human use; implications for clinical trials