Ferrytyna a anemia: Jaką rolę odgrywa ferrytyna w zapobieganiu i leczeniu anemii?
Żelazo jest niezbędne do produkcji czerwonych krwinek. Bez dostatecznej ilości tego pierwiastka, nowo wytworzone czerwone krwinki będą miały mniejszą zdolność do przenoszenia tlenu z płuc do wszystkich tkanek w ciele. Wówczas krew nie może spełniać swoich funkcji i występuje niedokrwistość (anemia).
- Magazynująca funkcja ferrytyny a rozwój anemii
- Leczenie anemii. Najczęściej stosowane metody
- Jak zapobiec niedokrwistości z niedoboru żelaza?
Jednym z elementów procesu produkcji czerwonych krwinek jest ferrytyna. To białko odpowiedzialne za tworzenie zapasów żelaza w naszym organizmie. Dzięki niej ciało wykorzystuje ten pierwiastek wtedy, gdy zachodzi taka potrzeba. Jej najwyższe stężenie znajduje się w wątrobie, śledzionie i szpiku.
Magazynująca funkcja ferrytyny a rozwój anemii
Omawiając, co to jest ferrytyna, trzeba wspomnieć przede wszystkim o jej magazynującej funkcji. W organizmie człowieka znajduje się ok. 3-4g żelaza (Fe). Jego rolą jest przede wszystkim budowanie białek enzymatycznych. Żelazo bierze więc udział w transporcie tlenu jako składnik hemoglobiny. Na co dzień dostarczamy je wraz z pożywieniem w ilości 10-15 mg. Jednak tylko mała część tego pierwiastka jest wykorzystywana od razu.
Resztę “przejmuje” właśnie ferrytyna. Magazynuje żelazo, tworząc z nadwyżek zapasy gromadzone w kluczowych narządach takich jak szpik czy wątroba. Stanowi więc jego aktywną pulę zapasową, która może zostać wykorzystana do syntezy.
Poza tym ferrytyna pełni jeszcze jedną funkcję: informuje o stanach zapalnych w organizmie (należy do tzw. białek ostrej fazy).
Czym skutkuje niski poziom ferrytyny w organizmie?
Niskie wartości stężenia ferrytyny w surowicy krwi mogą wskazywać na anemię, czyli niedokrwistość. Zmniejszenie liczby czerwonych krwinek wynika najczęściej z niedoboru żelaza. Z kolei niski poziom tego pierwiastka powoduje, że dochodzi też do redukcji jego zapasów. W rezultacie zahamowana zostaje produkcja erytrocytów i ferrytyny.
Uwzględniając powyższe, niski poziom ferrytyny wskazuje na niedobór zapasów żelaza. A to może prowadzić do anemii, czyli spadku liczby czerwonych krwinek przenoszących tlen. Za niską wartość tego składnika uznaje się poniżej 30 ug/l - bez względu na to, czy już mamy do czynienia z anemią, czy jeszcze nie.
Objawy niskiej ferrytyny są tożsame z objawami niedoboru żelaza i są to:
- osłabienie,
- zawroty głowy,
- wypadanie włosów,
- uczucie zimna
- zmęczenie fizyczne i psychiczne,
- osłabiona odporność (częstsze zapadanie na infekcje),
- pogorszenie kondycji paznokci,
- bladość i szorstkość skóry,
- mgła mózgowa,
- problemy z pamięcią i koncentracją,
- zajady w kącikach ust,
- omdlenia,
- nerwowość,
- szumy uszne,
- przyspieszona akcja serca,
- obniżenie sprawności i wytrzymałości fizycznej (męczliwość),
- bóle głowy.
Trzeba wziąć pod uwagę, że symptomy mogą być specyficzne i mieć związek z wieloma jednostkami chorobowymi. Dlatego najlepszym rozwiązaniem jest wykonanie odpowiednich badań.
W celu sprawdzenia poziomu ferrytyny w organizmie wystarczy wykonać badanie morfologiczne krwi z oznaczeniem tego białka. Oznaczenie ferrytyny powinno być wykonywane profilaktycznie u osób zdrowych, ze szczególnym uwzględnieniem kobiet w ciąży, wegan i wegetarian, sportowców, oraz osób otyłych i z zaburzeniami wchłaniania.
Co daje badanie ferrytyny?
Celem badania jest ocena metabolizmu żelaza. Oznaczenie ferrytyny to wskaźnik, który informuje najwcześniej o zmniejszeniu jego ustrojowych zapasów. Pozwala więc określić ilość żelaza zapasowego, które jest przechowywane w wątrobie, śledzionach i komórkach układu siateczkowo-śródbłonkowego szpiku kostnego. W zależności od wielkości zasobów tego białka, na podstawie badania można wykryć wiele chorób, np. hemochromatozę, stany zapalne, czy niedokrwistość spowodowaną niedostateczną ilością Fe w organizmie.
Aby uzyskać pełną diagnozę, poza ferrytyną bada się równocześnie poziom żelaza w surowicy, hemoglobiny, oraz zdolność wiązania żelaza przez krew.
Leczenie anemii. Najczęściej stosowane metody
Leczenie stwierdzonej anemii będzie uzależnione od jej przyczyny i stopnia zaawansowania. W przypadku pacjentów zmagających się z niedokrwistością z niedoboru żelaza, lekarze zalecają dietę bogatą w ten składnik oraz odpowiednio dobraną suplementację. Pomocna będzie nie tylko dostateczna podaż składników odżywczych, ale również odpoczynek i systematyczne dotlenianie organizmu.
Jeśli anemia jest spowodowana chorobą przewlekłą - np. nowotworem, chorobą nerek, celiakią, chorobą Leśniowskiego-Crohna, reumatoidalnym zapaleniem stawów - konieczne może być przyjmowanie leków działających konkretnie na dane schorzenie.
Natomiast leczenie niedokrwistości w ciężkich postaciach może wymagać przeprowadzenia poważnych zabiegów, takich jak np. transfuzja krwi, usunięcie śledziony lub przeszczep szpiku kostnego.
Jak zapobiec niedokrwistości z niedoboru żelaza?
Przyczyną niedokrwistości z powodu braku żelaza i ferrytyny jest zazwyczaj niewystarczające spożycie tego pierwiastka. Innymi powodami mogą być m.in.:
- upośledzone wchłanianie żelaza w jelicie;
- krwawienie z odbytnicy;
- obfite krwawienia miesiączkowe.
W zależności od stopnia nasilenia, przy niedoborach żelaza wyróżnia się niedokrwistość łagodną, umiarkowaną, ciężką i zagrażającą życiu. Anemia z niedoboru żelaza to najczęstszy rodzaj niedokrwistości. W celu jej zdiagnozowania należy przeprowadzić szereg badań, takich jak: morfologia krwi i OB, stężenie żelaza, stężenie ferrytyny i poziom kwasu foliowego.
Odpowiednia dieta i suplementacja
Anemii można zapobiec m.in. poprzez spożywanie produktów bogatych w żelazo. Zaliczają się do nich czerwone mięso, podroby, rośliny strączkowe, pestki dyni, jajka, orzechy, czy pieczywo pełnoziastniste. Dobrze jest też przestrzegać kilku zasad:
- Produkty wysoko żelazowe spożywamy wraz ze składnikami zwiększającymi wchłanianie żelaza, do których zalicza się głównie witamina C.
- Podczas jedzenia posiłków z zawartością żelaza należy unikać jednoczesnego picia kawy i czarnej herbaty, a także wapnia obecnego w mleku czy żółtym serze (lepiej spożyć je dopiero 1-2 godziny po zjedzeniu posiłku z Fe).
- Można sięgnąć po suplementy diety wspomagające wchłanianie żelaza, np. Colostrum z laktoferyną, która normalizuje homeostazę Fe i może być korzystna w profilaktyce oraz leczeniu niedokrwistości z niedoboru żelaza1.
Źródła:
- Samek, Gracja, Patrycja Gogga. “Zapobieganie niedoborowi żelaza u osób stosujących dietę wegańską” Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu 28.1 (2022): 33-39.
- Knovich, M. A., Storey, J. A., Coffman, L. G., Torti, S. V., & Torti, F. M. (2009). Ferritin for the clinician. Blood reviews, 23(3), 95–104.
- E. Kosiorowska, M. Hartleb, Ferrytyna – strategia diagnostyczna dla wysokich stężeń osoczowych, „Gastroenterologia Praktyczna” 2016, nr 4, s. 37–45.
- Alicja K.: Ferrytyna – wskaźnik ustrojowych zasobów żelaza. Pediatria Polska 84(4)/2009, s. 362-366.
