Flora jelitowa

Inaczej ludzki mikrobiom. Bakteryjna flora jelitowa to drobnoustroje obecne w ludzkim przewodzie pokarmowym. Wśród drobnoustrojów korzystnych dla zdrowia wymienia się np. szczepy Lactobacillus, za to za niekorzystne np. Pseudomonas. Szacuje się, że flora jelitowa może obejmować aż 1500 różnych gatunków bakterii, jednak jej dokładny skład zależy od wielu czynników.

Tzw. dobra flora jelitowa to taka, w której przeważają „dobre bakterie”. Pełnią one wiele ważnych funkcji, m.in. poprawiają trawienie, biorą udział w produkcji niektórych witamin (z grupy B i K), odżywiają komórki jelit, stymulują układ odpornościowy, zapewniają ciągłość nabłonka w jelicie (uszczelniają je), hamują rozwój chorobotwórczych drobnoustrojów, poprawiają przyswajanie poszczególnych składników odżywczych. Niektóre z nich mogą nawet wpływać na stan kości, układ płciowy, moczowy, obniżać stężenie cholesterolu we krwi, a także zmniejszać ryzyko chorób nowotworowych i alergicznych.

Odbudowa flory jelitowej – kiedy jest konieczna?

Ekosystem bakteryjny w jelitach jest złożony i może zmieniać się podczas całego życia. Wpływają na niego m.in. przyjmowane leki, antybiotyki, tryb życia, dieta, przebyte choroby, poziom stresu, operacje chirurgiczne, zanieczyszczenie środowiska, biegunki i zaparcia. Proces odbudowy flory jelitowej może trwać miesiącami - nawet po krótkotrwałej antybiotykoterapii.

Odbudowa jest bardzo istotna, biorąc pod uwagę fakt, że zlokalizowany w jelitach mikrobiom bierze udział w wielu procesach metabolicznych. Gdy pojawia się przewaga „złych” drobnoustrojów nad „dobrymi”, mówi się o dysbiozie. Zaburzenie flory jelitowej może powodować m.in. zwiększoną podatność na infekcje, zaburzenia neurologiczne i psychiatryczne, przewlekłe choroby układu pokarmowego (np. zespół jelita drażliwego), schorzenia autoimmunologiczne i rozwój alergii.

Istnieje możliwość wykonania badania flory bakteryjnej, co jest zalecane głównie po długotrwałej antybiotykoterapii, przy dolegliwościach takich jak biegunki, zaparcia, wzdęcia i bóle brzucha, regularnym występowaniu infekcji bakteryjnych i wirusowych, nietolerancji pokarmowej IgG-zależnej, zespole jelita drażliwego, a także przy chorobach autoimmunologicznych oraz nieswoistych chorobach zapalnych jelit.

Do czynników zaburzających florę bakteryjną jelit zaliczamy m.in.:

• biegunki i zaparcia
• operacje chirurgiczne
• antybiotykoterapię
• przewlekły stres
• zanieczyszczenie środowiska
• nieprawidłową dietę (wysokie spożycie produktów wysokoprzetworzonych, wysokotłuszczowych)
• przewlekłe choroby układu pokarmowego
• obniżenie odporności organizmu
• niektóre leki (przeczyszczające, IPP, statyny)
• niskie spożycie błonnika, fermentowanych produktów mlecznych i kiszonek

Jak odbudować florę jelitową?

Kwestię tego, jak odbudować florę jelitową, warto rozważyć w wielu sytuacjach - po dłuższej antybiotykoterapii, przy osłabieniu odporności organizmu, zaburzeniach wypróżnień. Wówczas mikrobom może potrzebować dodatkowego wsparcia w formie produktów probiotycznych i prebiotycznych.

Wśród domowych sposobów na uzupełnienie “dobrych” bakterii wymienia się włączenie do jadłospisu produktów bogatych w bakterie kwasu mlekowego Lactobacillus sp, czyli: przetworów mlecznych (jogurtów, maślanki, zsiadłego mleka, kefiru; oraz tych o właściwościach prebiotycznych, zawierających błonnik: pomidorów, bananów, cebuli, cykorii, czosnku, bananów, aloesu, siemienia lnianego, owsa, roślin strączkowych. Doskonałą pożywką dla bakterii w jelitach są bowiem takie substancje jak galaktooligosacharydy, fruktooligosacharydy, skrobia oporna, fruktany, czy laktuloza.

Wielu ekspertów podkreśla jak ważne jest uzyskanie trwałych zmian w diecie, czyli przestrzeganych nawet przez całe życie. Dzięki temu wzrasta prawdopodobieństwo, że bakterie jelitowe staną się wsparciem w redukcji ryzyka licznych chorób i pomogą rozwijać korzystne szczepy drobnoustrojów.

Rozważając, jak poprawić florę jelitową, warto wziąć pod uwagę również sprawdzone suplementy diety - zwłaszcza te dostępne w naturalnej, nieprzetworzonej formie.

Wpływ colostrum na jelitową florę bakteryjną

Jedną ze skuteczniejszych metod odbudowy flory jelitowej jest więc przyjmowanie probiotyków i prebiotyków. Oprócz tego zalecana jest profilaktyka pod postacią diety bogatej w błonnik, fermentowanych produktów mlecznych, kiszonek, a także gotowych preparatów.

Funkcję skutecznego prebiotyku pełni colostrum, czyli siara bydlęca. Aktywnie wspomaga odnowę oraz rozwój przyjaznej flory jelitowej zaburzonej np. w wyniku antybiotykoterapii. Działa protekcyjnie w stosunku do jelit oraz błony śluzowej żołądka, a przy tym zmniejsza częstotliwość infekcji bakteryjnych oraz wirusowych. Uszczelnia barierę jelitową, zmniejszając jej przepuszczalność i działając przeciwzapalnie. Jest to możliwe dzięki zawartość istotnych, aktywnych składników, takich jak laktoferyna, lizozym czy laktoalbuminy, które zwalczają chorobotwórcze patogeny.

Korzystne działanie colostrum na odbudowę i utrzymanie prawidłowej flory jelitowej zostało potwierdzone naukowo.

Jelitowa flora bakteryjna - znaczenie w organizmie

Flora jelitowa jest złożoną społecznością mikroorganizmów, głównie bakterii zasiedlających jelita. Stanowi integralną część mikrobioty, która obejmuje również inne mikroorganizmy (wirusy, grzyby, archeony).

Bakterie flory jelitowej towarzyszą nam od pierwszych chwil życia, a dokładniej od momentu przejścia przez drogi rodne i pierwszego karmienia. To wtedy dochodzi do przekazania noworodkowi bakterii zarówno od matki, jak i z otaczającego środowiska. Ogromną rolę odgrywa tutaj skład mleka, którym karmione jest niemowlę. W siarze i mleku matki znajdują się cenne składniki takie jak m.in. laktoza, oligosacharydy i lipidy, które wpływają na rozwój tzw. dobrych bakterii (m.in. Bifidobacterium). Pierwszy pokarm decyduje więc o jakości i rozwoju wczesnej jelitowej flory bakteryjnej.

Prawidłowa mikroflora w dojrzałym organizmie również zapewnia wiele korzyści zdrowotnych m.in. pod względem regulacji układu immunologicznego, utrzymania równowagi hormonalnej, czy wpływu na metabolizm. Co ciekawe, jej skład jest unikalny dla każdego człowieka i ulega zmianie w ciągu życia. Wpływają na to głównie wiek, antybiotykoterapia, stosowana dieta, perystaltyka i wytwarzanie metabolitów przez bakterie.

Jakie są główne funkcje bakterii flory jelitowej?

Po pierwsze drobnoustroje bytujące w jelicie grubym pomagają rozłożyć niestrawione składniki trawienne. Bakterie jelitowe najchętniej żywią się błonnikiem, który rozkładają w drodze fermentacji. Podczas tego procesu powstają witaminy z grupy B i K oraz krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe (SCFA) o właściwościach przeciwzapalnych i przeciwnowotworowych. Oprócz tego zakwaszenie treści pokarmowej w procesie fermentacji poprawia wchłanianie minerałów z pokarmu oraz perystaltykę jelit. Właśnie dlatego lekarze i dietetycy podkreślają, że warto zadbać o obecność błonnika w diecie.

Oprócz tego “dobre” bakterie flory jelitowej pomagają chronić przewód pokarmowy przed infekcjami, przenikaniem toksyn do organizmu, zmianami o potencjalne nowotworowym w komórkach oraz stanami zapalnymi. Wynika to m.in. z tego, że korzystne szczepy w jelitowej florze bakteryjnej zwiększają produkcję śluzu przez komórki nabłonka jelit (mucyn). Sprawia to, że połączenia międzykomórkowe zostają lepiej uszczelnione, skuteczniej chroniąc organizm przed toksynami i namnażaniem patogenów.

Układ odpornościowy a bakterie flory jelitowej

Dzięki ekspozycji organizmu na różne rodziny bakterii flory jelitowej, poprawia się praca układu odpornościowego. Skuteczniej rozpoznaje on mikroorganizmy korzystne, neutralne oraz wrogie (chorobotwórcze wirusy, bakterie, grzyby).

Zróżnicowana flora jelitowa, bogata w różne rodziny “dobrych” drobnoustrojów, lepiej radzi sobie z walką z obcymi, groźnymi patogenami. W efekcie poprawia się odpowiedź immunologiczna zarówno w przypadku infekcji jelitowych, jak i tych zlokalizowanych w innych częściach ciała np. gardle czy żołądku.

Podsumowując, jelitowa flora bakteryjna wpływa na:

• ogólną odporność organizmu (hamuje wzrost patogenów),
• sprawną odpowiedź układu immunologicznego,
• prawidłowy, regularny rytm wypróżnień,
• obniżenie ryzyka chorób ogólnoustrojowych związanych z przewlekłym stanem zapalnym (kwas masłowy) i nieszczelnością bariery jelitowej (np. psychicznych czy alergicznych),
• neutralizację części szkodliwych substancji z pokarmu,
• lepszą syntyzację witamin i minerałów z pożywienia (np. wit. K, wit. z grupy B),
• poprawę odżywienia i funkcjonowania komórek jelitowych,
• mniejszą produkcję substancji prozapalnych, a większą przeciwzapalnych.

Podsumowując, celem odbudowy flory jelitowej jest prawidłowe działanie układu odpornościowego. Mikrobiota jelitowa wywiera bowiem wielokierunkowy wpływ na cały organizm. Aktywnie chroni go przed patogenami, m.in. konkurując z nimi o składniki pokarmowe, wytwarzając substancje przeciwbakteryjne, a także kwas mlekowy obniżający pH środowiska (co chroni jelita przed kolonizacją przez bakterie o wyższym pH).

Źródła:

• Libudzisz Z.: Mikroflora przewodu pokarmowego człowieka i jej wpływ na organizm, w: Mikroorganizmy w żywności i żywieniu, pod red. Jana Gawęckiego i Zdzisławy Libudzisz, Wydawnictwo Akademii Rolniczej im. Augusta Cieszkowskiego w Poznaniu, Poznań 2006, s. 31-40.
• Rafter J.: Probiotics and prebiotics – potential anticarcinogenic food components, w: Dietary vitamins, polyphenols, selenium and probiotics: biomarkers of exposure and mechanisms of anticarcinogenic action, pod red. Björn Åkesson, Per Mercke, ECNIS, 2007, s. 170-174.
• T. A. Tompkins, I. Mainville, Y. Arcand, The impact of meals on a probiotic during transit through a model of the human upper gastrointestinal tract, „Benef Microbes”, 1, 2(4), 2011; doi: 10.3920/BM2011.0022; ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22146689.
• J. Marciszewska, Flora bakteryjna - jaki wpływ ma na nią dieta, pora roku i miejsce zamieszkania? https://dietly.pl/blog/flora-bakteryjna-wplyw-srodowiska