SIBO

Choroba SIBO charakteryzuje się znacznym wzrostem liczebności bakterii (ponad 105 jtk/g) lub występowaniem w jelicie cienkim nietypowych bakterii bądź archeonów normalnie bytujących w jelicie grubym lub niezasiedlających organizmu człowieka.

Jelito cienkie to część układu pokarmowego, która łączy żołądek z jelitem grubym. Jego rolą jest prawidłowe wchłanianie składników pokarmowych. Jelito cienkie wpływa tym samym na właściwe odżywienie naszego organizmu: odpowiada za wchłanianie do krwiobiegu składników z pokarmu, rozprowadzanie ich po organizmie i wykorzystywane w procesach niezbędnych do życia.

W prawidłowych warunkach, w jelicie cienkim znajduje się niewielka liczba bakterii. Kiedy jest ich zbyt dużo, występuje tzw. zespół rozrostu bakteryjnego – w skrócie SIBO. Co to jest? Jakie są skutki tego schorzenia?

SIBO - diagnostyka i profilaktyka

Przyczyny SIBO są zróżnicowane, a objawy nie występują u każdej osoby chorej. Najczęściej zgłaszane symptomy to biegunki, zaparcia, uczucie pełności po posiłku oraz gazy. Do tego dochodzą objawy pozajelitowe, takie jak silne zmęczenie, niepokój, poczucie dezorientacji, osłabienie i zaburzenia funkcji poznawczych.

Ze względu na zróżnicowane objawy, ogromną rolę odgrywa diagnostyka, która obejmuje wykonanie tzw. wodorowego testu oddechowego.

Natomiast profilaktyka przy chorobie SIBO polega na stosowaniu odpowiedniej diety. Pacjenci często cierpią na zaburzenia trawienia i wchłaniania składników pokarmowych, co może prowadzić do niedoborów witamin i minerałów - głównie witaminy A, B12, D, E, wapnia i żelaza.

W postępowaniu profilaktycznym największe znaczenie ma więc dieta low FODMAP. Jej celem jest wykluczenie z jadłospisu konkretnych produktów, co pozwala skutecznie złagodzić objawy SIBO.

SIBO – co to jest? Charakterystyka schorzenia

SIBO to skrót od small intestinal bacterial overgrowth. Oznacza stan, w którym w jelicie cienkim znajduje się zbyt duża liczba bakterii.

Objawy SIBO mogą występować u osób zdrowych, jednak bardzo często towarzyszy również innym schorzeniom, np. celiakii, cukrzycy, zespołowi jelita drażliwego (IBS), fibromialgii, zespołowi krótkiego jelita, zaburzeniom nerwowo-mięśniowym, przewlekłemu zapaleniu trzustki, chorobie Leśniowskiego-Crohna, czy chorobie Parkinsona.

Oprócz tego do przerostu flory bakteryjnej jelita cienkiego predysponują inne czynniki, m.in. anatomiczne zmiany jelita cienkiego po operacji, podeszły wiek, zbyt mała ilość kwasu żołądkowego, zaburzenia motoryki przewodu pokarmowego, stosowane leki, czy zaburzenia odporności.

Przyczyny SIBO mogą być więc różne. Poza tym problem ten dotyczy także dzieci, objawiając się głównie zmęczeniem, symptomami ze strony układy pokarmowego i zahamowaniem wzrostu.

SIBO – objawy neurologiczne i ze strony układu pokarmowego

Wbrew pozorom dolegliwości ze strony układu pokarmowego to nie jedyne problemy, które sygnalizują występowanie SIBO. Objawy psychiczne to kolejna kwestia, na którą warto zwrócić uwagę – zwłaszcza, że mogą być mylone z symptomami innych chorób. Objawy neurologiczne SIBO to najczęściej:

• bóle głowy
• przewlekłe zmęczenie
• zaburzenia widzenia
• zmiany i zaburzenia nastroju
• drętwienie rąk i stóp
• problemy z koncentracją
• objawy depresyjne i lękowe

SIBO: objawy ze strony układ pokarmowego

Jak rozpoznać objawy SIBO? Do najważniejszych z nich należą symptomy ze strony układu pokarmowego, takie jak:

• gazy
• wzdęcia
• przewlekłe biegunki wodniste lub tłuszczowe
• bóle i skurcze brzucha
• zaparcia
• mdłości
• odbijanie się
• uczucie pełności w brzuchu
• objawy złego wchłaniania

Podsumowując, podstawowe objawy SIBO zgłaszane przez pacjentów cierpiących na SIBO to wzdęcia, gazy, odbijanie się, kłucie w brzuchu, refluks, nieprzyjemny zapach z ust, bóle brzucha, zaparcia lub biegunki, mdłości, zgaga, bóle głowy, oraz zmęczenie.

Bardzo często nasilają one się po spożyciu fermentowanych produktów, świeżych warzyw, a także probiotyków. Choroba SIBO niejednokrotnie skutkuje również zaburzeniami wchłaniania tłuszczu oraz niedoborami pokarmowymi, zwłaszcza witamin z grupy B (niedokrwistość, zaburzenia neurologiczne) i witamin rozpuszczalnych w tłuszczach (A, D, E, K). Zdarza się, że dochodzi do niezamierzonej utraty masy ciała, pojawienia się obrzęków lub zmian skórnych – takie symptomy są charakterystyczne przede wszystkim dla zaawansowanej postaci choroby.

SIBO a objawy neurologiczne. Wpływ na psychikę

Neurologiczne objawy SIBO mogą obejmować brak koncentracji, niepokój, objawy depresyjne i lękowe, a także zawroty głowy. Większość wymienionych powyżej dolegliwości wywołuje jedzenie. Inne możliwe symptomy to zapalenie i bóle stawów, kłębuszkowe zapalenie nerek, obrzęki, uszkodzenie wątroby, trądzik różowaty.

Jaki jest jeszcze inny związek SIBO z objawami neurologicznymi? Otóż może pojawić się również w przypadku występowania zaburzeń neurologicznych i reumatologicznych, czyli m.in. przy zapaleniu wielomięśniowym, neuropatiach (gdy dochodzi do zaburzenia przekazywania bodźców nerwowych w jelitach) i chorobach układu nerwowego (np. choroba Parkinsona).

Przyczyny SIBO. Jak zdiagnozować chorobę?

Przyczyny SIBO mogą być różne. Często wynikają np. z zaburzeń czynności motorycznej jelit, zaburzeń trawienia oraz nieprawidłowości w przewodzie pokarmowym, które są wynikiem np. zabiegów operacyjnych, chorób ogólnych czy chorób układu trawienia. Czynniki rozwoju SIBO to także uchyłki jelita cienkiego, marskość wątroby, przewlekła choroba nerek, niedobory odporności i podeszły wiek.

Zazwyczaj SIBO jest więc diagnozowane u osób z wrodzoną lub nabytą wadą anatomiczną jelit, z chorobami przewlekłymi zaburzającymi perystaltykę jelit, oraz u ludzi długotrwale stosujących leki hamujące wydzielanie kwasu solnego.

Jak wykryć SIBO? Test oddechowy (wodorowo-metanowy)

Jak zdiagnozować chorobę SIBO? Złoty standard to wykonanie tzw. wodorowego testu oddechowego. W ramach badania mierzy się wydzielany przez bakterie wodór, który znajduje się w wydychanym przez pacjenta powietrzu.

Poza tym badanie SIBO odbywa się pod okiem specjalisty – lekarza internisty, gastrologa lub gastroenterologa, który przeprowadza wywiad na temat objawów, ich charakteru, czasu trwania oraz chorób towarzyszących objawom SIBO. Jakie badania może zlecić lekarz?

• Endoskopię
• Testy oddechowe – wodorowy test oddechowy
• Badania laboratoryjne krwi
• Badanie bakteriologiczne treści pobranej z jelita
• RTG przewodu pokarmowego

Diagnostyka SIBO za pomocą testu oddechowego

Oddechowy test SIBO jest najczęściej stosowaną metodą, ponieważ ma wiele zalet. Przede wszystkim jest prosty w wykonaniu, bezinwazyjny (w odróżnieniu od badania endoskopowego), a przy zastosowaniu laktulozy do jego przeprowadzenia może wykryć przerost bakterii lub archeonów w ostatniej części jelita cienkiego.

Przy objawach SIBO przygotowanie do testu oddechowego polega m.in. na nieprzyjmowaniu antybiotyków na 4 tyg. przed badaniem. Tydzień przed nie można przyjmować suplementów błonnika, prebiotyków i probiotyków, środków zagęszczających czy rozluźniających stolec, a także witamin i suplementów zawierających fruktozę lub laktozę. W dniu poprzedzającym badanie nie należy spożywać pokarmów podlegających fermentacji, a w dniu zabiegu nie wolno m.in. palić, żuć gumy, czy wykonywać ćwiczeń gimnastycznych.

Jak wygląda test na SIBO? Najpierw następuje zmierzenie początkowej wartości wodoru w wydychanym powietrzu na czczo (w czasie 0). Następnie pacjent spożywa 75 g glukozy lub 10 g laktulozy, bądź 25 g laktozy. Kolejne pomiary ilości wydychanego wodoru są wykonywane w próbkach pobranych co 30 minut przez 2 godz. po spożyciu węglowodanów.

SIBO – objawy nie występują u każdego

Objawy SIBO mogą być intensywne i utrudniać normalne funkcjonowanie, np. w przypadku wzdęć brzucha, przewlekłej biegunki, zaparć, obrzęków, czy zmian skórnych. Mimo to zdarza się, że u niektórych osób z tym zespołem nie stwierdza się symptomów chorobowych. Zespół przerostu bakteryjnego może mieć więc przebieg bezobjawowy lub przypominać zespół jelita nadwrażliwego z nietypowymi objawami.

W związku z tym kluczową kwestią jest diagnostyka. W razie wystąpienia niepokojących dolegliwości należy zgłosić się do lekarza (internisty, gastrologa, gastroenterologa), który zbada pacjenta i przeprowadzi wywiad dotyczący objawów, ich charakteru, czasu trwania oraz chorób towarzyszących. Następnie zleci wykonanie wspomnianego wcześniej testu wodorowo-metanowego.

SIBO – choroba współistniejąca z zespołem jelita drażliwego

Warto zwrócić uwagę na fakt, że choroba SIBO współwystępuje u większości pacjentów z zespołem jelita drażliwego. Wówczas mówi się o tzw. zespole nakładania, gdyż objawy obu schorzeń są do siebie bardzo podobne. Z tych powodów diagnostyka w kierunku SIBO powinna być brana pod uwagę zwłaszcza u osób cierpiących na przewlekłe problemy ze strony przewodu pokarmowego.

SIBO: leczenie zespołu rozrostu bakteryjnego

Niestety objawy SIBO nie są charakterystyczne i mogą występować przy wielu innych schorzeniach przewodu pokarmowego. Mimo to jeśli pacjent zauważy u siebie np. niezamierzone zmniejszenie masy ciała, objawy niedokrwistości czy przewlekłą biegunkę, powinien zasięgnąć porady specjalisty. Po przeprowadzeniu wywiadu, lekarz pokieruje pacjenta na badania dodatkowe, które obejmują najczęściej:

• badania laboratoryjne krwi
• testy oddechowe
• badania bakteriologiczne treści pobranej z jelita
• RTG przewodu pokarmowego
• endoskopię

Z kolei leczenie SIBO polega przede wszystkim na zmniejszeniu liczby bakterii w jelicie cienkim. Celem jest ustąpienie objawów choroby, rzadziej leczenie choroby podstawowej. Zazwyczaj lekarz wdraża antybiotykoterapię, a w razie stwierdzenia niedoborów – odpowiednią suplementację. W większości przypadków pomocne okazuje się też stosowanie diety o małej zawartości substancji fermentujących.

Niestety w wielu badaniach odnotowano nawrót choroby SIBO u pacjentów po kuracji antybiotykowej. Wówczas koniecznością może być m.in. poprawa trawienia, wyleczenie innych, ewentualnych infekcji grzybiczych lub pasożytniczych, a także nauka odpowiedniego zarządzania stresem. O wdrożeniu takich działań powinien decydować lekarz.

Czasem zalecane jest usunięcie czynników sprzyjających SIBO, czyli np. nieprawidłowości anatomicznych bądź odstawienie niektórych leków. Oczywiście u niektórych pacjentów nie będzie to możliwe.

Dieta w SIBO. Czego powinno się unikać?

Stosowanie odpowiedniej diety pomoże zminimalizować objawy. Najpopularniejszym rodzajem diety w SIBO jest FODMAP, jednak istnieją również inne propozycje – dieta SCD (polegająca na ograniczeniu większości węglowodanów), dieta GAPS (bardziej restrykcyjna od SCD), czy protokół dr Siebecker.

FODMAP przy SIBO – co to jest?

Dodatkowym zaleceniem jest dieta SIBO, czyli dieta eliminacyjna zawierająca pokarmy o niskiej zawartości FODMAP. Została opracowana przez naukowców z Uniwersytetu Monash w Australii.

Jej celem jest zmniejszenie przerostu bakterii, czyli ograniczenie występowania objawów zespołu rozrostu bakteryjnego. FODMAP to określenie trudnych do strawienia węglowodanów fermentowanych przez bakterie jelitowe w okrężnicy. Kiedy nie ulegają one rozkładowi, ich nadmiar gromadzi się w jelitach i powoduje objawy SIBO, np. biegunkę i wzdęcia. FODMAP stanowią też pożywkę dla bakterii, które zaczynają zbyt wcześnie fermentować węglowodany i w rezultacie wywołują kolejne dolegliwości.

W diecie low FODMAP chodzi więc o eliminację pokarmów bogatych w węglowodany – przede wszystkim we fruktozę (znajduje się np. w słodyczach i owocach), laktozę (w produktach mlecznych), fruktany (np. w pszenicy), galaktany (w roślinach strączkowych), poliole (np. w ksylitolu). Dozwolone są za to m.in. jajka, mięso, ryby, sałaty, oleje, pieczywo bezglutenowe, „mleko” roślinne, ograniczone ilości owoców cytrusowych i jagodowych, migdałów, czy orzechów. Oczywiście dieta low FODMAP powinna być dostosowana do indywidualnych potrzeb pacjenta, jego nietolerancji i nadwrażliwości pokarmowych.

Dlaczego tak się dzieje?

Tego typu substancje przechodzą przez jelita w formie niezmienionej, a ich właściwości osmotyczne mogą prowadzić do zwiększenia wchłaniania wody w jelicie cienkim. W wyniku tego może występować rozciąganie ściany jelit, co powoduje bóle brzucha, uczucie przelewa lub biegunkę. Ponadto krótkołańcuchowe węglowodany są fermentowane przez bakterie (stanowią ich “pożywkę”), których nadmierna liczebność i aktywność prowadzi do powstania nadmiernej ilości gazów u osób z chorobą SIBO (wzdęcia).

Dieta low FODMAP. Co jeść przy SIBO?

Zgodnie z założeniami diety low FODMAP, stworzonej przez Monash University z Australii, posiłki osób z SIBO powinny zawierać niewielkie ilości fermentujących oligo-, di- i monosacharydów oraz polioli. Celem diety jest spełnienie założeń zdrowego żywienia, w tym dostarczenie odpowiedniej ilości błonnika pokarmowego. Właściwie skomponowany plan żywieniowy w leczeniu choroby SIBO powinien dostarczać organizmowi białka, tłuszcze, witaminy, składniki mineralne i węglowodany.

W diecie na SIBO dozwolone są więc m.in. ryby, jajka, mięso, sałaty, marchew, oleje, rzodkiewka, pieczywo bezglutenowe, niektóre rośliny strączkowe, ograniczone ilości owoców cytrusowych i jagodowych, migdały, sezam, orzechy. Oczywiście wiele zależy od indywidualnej sytuacji konkretnego pacjenta, dlatego jadłospis powinien być skomponowany odpowiednio do występujących u niego nietolerancji i nadwrażliwości pokarmowych.

Colostrum bovinum przy SIBO? Suplementacja

Pomocne będą również odpowiednie suplementy. Jedną z metod na wsparcie odbudowy flory jelitowej przy objawach SIBO jest suplementacja colostrum bovinum. Obecna w nim laktoferyna działa antybakteryjnie, immunomodulacyjnie, a także stymuluje wzrost dobrych bakterii w jelicie. Łagodzi stany zapalne i w efekcie wspomaga leczenie uszkodzonych jelit.

Colostrum bovinum wywiera pozytywny wpływ na florę prebiotyczną u osób z różnymi problemami ze strony układu pokarmowego. Dzięki odpowiedniej koncentracji laktoferyny, która działa jako prebiotyk, dochodzi do stymulacji wzrostu takich bakterii jak Lactobacillus i Bifidobacterium w jelicie. W rezultacie suplementacja colostrum pomaga unormować i odbudować florę bakteryjną, poprawiając odporność i kondycję całego organizmu.