SIBO

SIBO z ang. Small Intestinal Bacterial Overgrowth, czyli rozrost flory bakteryjnej jelita cienkiego. Choroba, która charakteryzuje się znacznym wzrostem liczebności bakterii (ponad 105 jtk/g) lub występowaniem w jelicie cienkim nietypowych bakterii bądź archeonów normalnie bytujących w jelicie grubym lub niezasiedlających organizmu człowieka.

Polega więc na tym, że bakterie z jelita grubego przedostają się do jelita cienkiego, gdzie dochodzi do ich namnażania, co w efekcie prowadzi do rozwoju zespołu SIBO.

Omawiając co to jest SIBO, trzeba wziąć pod uwagę, że może być spowodowane wieloma różnymi czynnikami. Najpowszechniej występujące przyczyny to zbyt mała ilość kwasu żołądkowego, zmniejszona motoryka jelita cienkiego, a także zaburzenia wydzielania enzymów trzustkowych. Co istotne, schorzenie te znacznie częściej towarzyszy takim dolegliwościom jak celiakia, zespół jelita nadwrażliwego, zespół krótkiego jelita, oraz choroba Leśniowskiego-Crohna.

SIBO – objawy neurologiczne i ze strony układu pokarmowego

Podstawowe objawy SIBO zgłaszane przez pacjentów cierpiących na SIBO to wzdęcia, gazy, odbijanie się, kłucie w brzuchu, refluks, nieprzyjemny zapach z ust, bóle brzucha, zaparcia lub biegunki, mdłości, zgaga, bóle głowy, oraz zmęczenie. Bardzo często nasilają one się po spożyciu fermentowanych produktów, świeżych warzyw, a także probiotyków. Schorzenie te niejednokrotnie skutkuje również zaburzeniami wchłaniania tłuszczu oraz niedoborami pokarmowymi, zwłaszcza witamin z grupy B i witamin rozpuszczalnych w tłuszczach (A, D, E, K).

Oprócz tego objawy neurologiczne SIBO mogą obejmować brak koncentracji, niepokój, objawy depresyjne i lękowe, a także zawroty głowy. Większość wymienionych powyżej dolegliwości wywołuje jedzenie. Inne możliwe symptomy to zapalenie i bóle stawów, kłębuszkowe zapalenie nerek, obrzęki, uszkodzenie wątroby, trądzik różowaty.

Jaki jest jeszcze inny związek SIBO z objawami neurologicznymi? Otóż może pojawić się również w przypadku występowania zaburzeń neurologicznych i reumatologicznych, czyli m.in. przy zapaleniu wielomięśniowym, neuropatiach (gdy dochodzi do zaburzenia przekazywania bodźców nerwowych w jelitach) i chorobach układu nerwowego (np. choroba Parkinsona).

Przyczyny SIBO. Jak zdiagnozować chorobę?

Przyczyny SIBO mogą być różne, jednak najczęściej są to zmiany anatomiczne i czynnościowe w przewodzie pokarmowym. Mogą być one odwracalne (np. marskość wątroby, nabyte niedobory odporności, niedrożność jelita, schyłkowa niewydolność nerek) lub nieodwracalne (np. zaburzenia motoryki jelit przez konkretne schorzenia, choroby przewlekłe, reumatyczne, wiek podeszły).

Zazwyczaj SIBO jest diagnozowane u osób z wrodzoną lub nabytą wadą anatomiczną jelit, z chorobami przewlekłymi zaburzającymi perystaltykę jelit, oraz u ludzi długotrwale stosujących leki hamujące wydzielanie kwasu solnego.

Jak zdiagnozować SIBO? Złoty standard to wykonanie tzw. wodorowego testu oddechowego. W ramach badania mierzy się wydzielany przez bakterie wodór, który znajduje się w wydychanym przez pacjenta powietrzu.

Jedną z metod na wsparcie odbudowy flory jelitowej przy SIBO jest suplementacja colostrum bovinum. Obecna w nim laktoferyna działa antybakteryjnie, immunomodulacyjnie, a także stymuluje wzrost dobrych bakterii w jelicie. Łagodzi stany zapalne i w efekcie wspomaga leczenie uszkodzonych jelit.

SIBO – objawy nie występują u każdego

Objawy SIBO mogą być intensywne i utrudniać normalne funkcjonowanie, np. w przypadku wzdęć brzucha, przewlekłej biegunki, zaparć, obrzęków, czy zmian skórnych. Mimo to zdarza się, że u niektórych osób z tym zespołem nie stwierdza się symptomów chorobowych. Zespół przerostu bakteryjnego może mieć więc przebieg bezobjawowy lub przypominać zespół jelita nadwrażliwego z nietypowymi objawami.

W związku z tym kluczową kwestią jest diagnostyka. W razie wystąpienia niepokojących dolegliwości należy zgłosić się do lekarza (internisty, gastrologa, gastroenterologa), który zbada pacjenta i przeprowadzi wywiad dotyczący objawów, ich charakteru, czasu trwania oraz chorób towarzyszących. Następnie zleci wykonanie wspomnianego wcześniej testu wodorowo-metanowego.  

SIBO – choroba współistniejąca z zespołem jelita drażliwego

Warto zwrócić uwagę na fakt, że SIBO jest chorobą występującą u większości pacjentów z zespołem jelita drażliwego. Wówczas mówi się o tzw. zespole nakładania, gdyż objawy obu schorzeń są do siebie bardzo podobne. Z tych powodów diagnostyka w kierunku SIBO powinna być brana pod uwagę zwłaszcza u osób cierpiących na przewlekłe problemy ze strony przewodu pokarmowego.

SIBO: leczenie zespołu rozrostu bakteryjnego

Niestety objawy SIBO nie są charakterystyczne i mogą występować przy wielu innych schorzeniach przewodu pokarmowego. Mimo to jeśli pacjent zauważy u siebie np. niezamierzone zmniejszenie masy ciała, objawy niedokrwistości czy przewlekłą biegunkę, powinien zasięgnąć porady specjalisty. Po przeprowadzeniu wywiadu, lekarz pokieruje pacjenta na badania dodatkowe, które obejmują najczęściej:

• badania laboratoryjne krwi
•  testy oddechowe
• badania bakteriologiczne treści pobranej z jelita
• RTG przewodu pokarmowego
• endoskopię

Z kolei leczenie SIBO polega przede wszystkim na zmniejszeniu liczby bakterii w jelicie cienkim. Celem jest ustąpienie objawów choroby, rzadziej leczenie choroby podstawowej. Zazwyczaj lekarz wdraża antybiotykoterapię, a w razie stwierdzenia niedoborów – odpowiednią suplementację. W większości przypadków pomocne okazuje się też stosowanie diety o małej zawartości substancji fermentujących. 

Niestety w wielu badaniach odnotowano nawrót SIBO u pacjentów po kuracji antybiotykowej. Wówczas koniecznością może być m.in. poprawa trawienia, wyleczenie innych, ewentualnych infekcji grzybiczych lub pasożytniczych, a także nauka odpowiedniego zarządzania stresem. O wdrożeniu takich działań powinien decydować lekarz.

Czasem zalecane jest usunięcie czynników sprzyjających SIBO, czyli np. nieprawidłowości anatomicznych bądź odstawienie niektórych leków. Oczywiście u niektórych pacjentów nie będzie to możliwe.  

Dieta w SIBO. Czego powinno się unikać?

Stosowanie odpowiedniej diety pomoże zminimalizować objawy. Najpopularniejszym rodzajem diety w SIBO jest FODMAP, jednak istnieją również inne propozycje – dieta SCD (polegająca na ograniczeniu większości węglowodanów), dieta GAPS (bardziej restrykcyjna od SCD), czy protokół dr Siebecker.  

• FODMAP przy SIBO – co to jest?

Określenie FODMAP to akronim od słów: F – Fermentable, O – Oligosaccharides, D – Disaccharides, M – Monosaccharides, A – And, P – Polyols, a więc Fermentujące Oligo- Di i Monosacharydy oraz Poliole. Są to słabo wchłanialne i szybko fermentujące, krótkołańcuchowe węglowodany. Wśród nich wymienia się: fruktany (np. cebula, pszenica), galaktany (rośliny strączkowe), fruktozę (owoce, słodycze), laktozę (produkty mleczne), poliole (ksylitol, erytrytol). Osoby z chorobą SIBO powinny unikać produktów bogatych w FODMAP, gdyż takie składniki mogą przyczyniać się do wystąpienia i zwiększenia dolegliwości.

• Dlaczego tak się dzieje? 

Tego typu substancje przechodzą przez jelita w formie niezmienionej, a ich właściwości osmotyczne mogą prowadzić do zwiększenia wchłaniania wody w jelicie cienkim. W wyniku tego może występować rozciąganie ściany jelit, co powoduje bóle brzucha, uczucie przelewa lub biegunkę. Ponadto krótkołańcuchowe węglowodany są fermentowane przez bakterie (stanowią ich “pożywkę”), których nadmierna liczebność i aktywność prowadzi do powstania nadmiernej ilości gazów u osób z SIBO (wzdęcia).

Dieta low FODMAP. Co jeść przy SIBO?

Zgodnie z założeniami diety low FODMAP, stworzonej przez Monash University z Australii, posiłki osób z SIBO powinny zawierać niewielkie ilości fermentujących oligo-, di- i monosacharydów oraz polioli. Celem diety jest spełnienie założeń zdrowego żywienia, w tym dostarczenie odpowiedniej ilości błonnika pokarmowego. Właściwie skomponowany plan żywieniowy w leczeniu SIBO powinien dostarczać organizmowi białka, tłuszcze, witaminy, składniki mineralne i węglowodany.

W diecie na SIBO dozwolone są więc m.in. ryby, jajka, mięso, sałaty, marchew, oleje, rzodkiewka, pieczywo bezglutenowe, niektóre rośliny strączkowe, ograniczone ilości owoców cytrusowych i jagodowych, migdały, sezam, orzechy. Oczywiście wiele zależy od indywidualnej sytuacji konkretnego pacjenta, dlatego jadłospis powinien być skomponowany odpowiednio do występujących u niego nietolerancji i nadwrażliwości pokarmowych.