Suplementacja diety colostrum bovinum jako element wsparcia prewencji i rekonwalescencji w COVID-19
COVID - 19
COVID -19 jest chorobą o dwojakim charakterze, która rozpoczyna się typowo jako infekcja górnych dróg oddechowych, a dopiero później może rozwinąć się w bogato objawową chorobę wielu tkanek i narządów. Faza polegająca na infekcji górnych dróg oddechowych nie odbiega w swym przebiegu od typowych infekcji spotykanych dotychczas głównie sezonowo. Jednak uogólnione stadium choroby stanowi zarówno trudny problem kliniczny ze względu na często spotykany ciężki przebieg, ale również poważne wyzwanie rehabilitacyjne z powodu zniszczeń tkankowych wywoływanych przez chorobę. Często powikłania, np. neurologiczne czy kardiologiczne, pojawiają się po paradoksalnie niegroźnym przebiegu COVID-19. Dlatego w tej chorobie prewencja wydaje się równie istotna, co znalezienie właściwej metody rehabilitacji po zachorowaniu.
Prewencja przed zachorowaniem na COVID-19
Najskuteczniejszym sposobem prewencji przed ciężkim zachorowaniem na COVID-19 są szczepionki. Choć nie ma innej formy wsparcia odporności o podobnej do nich skuteczności, należy pamiętać, że organizm musi odpowiednio przygotować układ odpornościowy, aby w pełni wykorzystać potencjał, jaki daje mu szczepienie. Dlatego dobra kondycja ogólna, prawidłowy stan nawilżenia błon śluzowych, ale również adekwatny stan odżywienia, w tym także dostarczenie organizmowi koniecznych dla odporności mikroelementów są nieodzownym dodatkiem do szczepienia. Wśród suplementów podnoszących zdolność odpierania ataków drobnoustrojów chorobotwórczych (głównie wirusów) na śluzówkę górnych dróg oddechowych bardzo istotne miejsce zajmuje colostrum bovinum. Dostępne są dziś liczne dowody pochodzące z badań klinicznych, wskazujące, że colostrum skutecznie zmniejsza ryzyko zapadania na sezonowo występujące infekcje górnych dróg oddechowych [1–3]. Trudno precyzyjnie wskazać mechanizm powstawania tego efektu, ponieważ wyniki badań wykazały dotychczas bardzo niewiele istotnych i powtarzalnych zmian w profilu cytokinowym, poziomie przeciwciał (w tym IgA) lub proporcjach leukocytów krwi obwodowej [4]. Wynika to prawdopodobnie z charakteru colostrum, które choć jest suplementem o działaniu opartym na zawartych w nim setkach różnorodnych bioaktywnych czynników, nie zawiera żadnego z nich w ilościach przekraczających poziomy spotykane fizjologicznie. Dlatego regulacja układu odpornościowego osiągana za pomocą colostrum polega na delikatnym synergistycznym działaniu wielu z tych czynników jednocześnie. Efekt może być stosunkowo łatwo obserwowany na poziomie epidemiologicznym (zmniejszenie zapadalności na infekcje górnych dróg oddechowych), ale już dużo trudniej na poziomie istotnych zmian w obrębie parametrów układu immunologicznego.
Colostrum bovinum może być zatem rozpatrywane jako istotny element wspierający prewencję wystąpienia zakażenia lub rozwoju ciężkiej formy COVID-19, choć przekonujących bezpośrednich dowodów na to wciąż nie ma [5]. Biorąc jednak pod uwagę potencjalne korzyści oraz fakt, że stosowanie colostrum jest praktycznie pozbawione działań ubocznych, a jego przedawkowanie nie jest w zasadzie możliwe, warto uwzględnić możliwość wsparcia odporności za pomocą okresowej suplementacji diety colostrum. Ma to szczególne znaczenie w obliczu pojawiającego się ryzyka kolejnych fal pandemii z nowymi wariantami SARS-CoV-2, które prezentują potencjalnie większą zakaźność niż poprzednio spotykane warianty.
Rekonwalescencja po COVID-19
Prewencja, choć jest najskuteczniejszym znanym medycynie sposobem na zachowanie zdrowia, nie cieszy się we współczesnym świecie szczególną popularnością. Dopiero gdy choroba wystąpi, każdy pacjent intensywnie poszukuje pomocy. Niestety, w przypadku COVID-19 może to nastąpić zbyt późno dla uratowania życia, a jeśli nawet choroba nie przebiegała zbyt ciężko, to i tak skutki odległe mogą być dla pacjenta bardzo dotkliwe. Charakter tej infekcji, w znacznym stopniu do dziś niewyjaśniony, pozwala wirusowi zaatakować bardzo różne tkanki i narządy, głównie dzięki ogólnoustrojowej dystrybucji receptora komórkowego dla wirusa SARS-CoV-2, czyli enzymu błonowego ACE-2. Najprostszym do wyjaśnienia, niestety, potencjalnie również najbardziej śmiercionośnym, jest bezpośredni atak wirusa namnożonego wcześniej w górnych drogach oddechowych drogą wziewną do płuc. Ponieważ w prawidłowych warunkach drogą wziewną do dolnych dróg oddechowych dostaje się tylko znikoma część cząstek spośród tych, które znajdują się we wdychanym powietrzu, aby infekcja płuc była skuteczna, powietrze wdychane musi zawierać ogromne ilości cząstek wirusowych. Taka sytuacja możliwa jest, gdy w górnych drogach oddechowych toczy się niezakłócona reakcją odpornościową (np. swoiste IgA) infekcja wirusowa. Dlatego w obliczu możliwości rozwoju tak groźnej sytuacji w przebiegu infekcji górnych dróg oddechowych wirusem SARS-CoV-2, należy tym bardziej rozważyć wszelkie działania prewencyjne, które mogą jej skutecznie zapobiec. Ponieważ najpoważniejsze konsekwencje infekcji płuc w przebiegu COVID-19 związane są z piorunującym i masywnym rozwojem zapalenia, należy wskazać, że spośród wielu opisywanych działań colostrum bovinum jednym z najczęściej podnoszonych jest m.in. łagodzenie zapaleń.
Złagodzenie zapalenia może mieć kapitalne znaczenie dla redukcji zniszczeń tkankowych powstających w przebiegu m.in. zapalenia płuc w COVID-19. Jednym z takich działań chroniących przed skutkami zapaleń jest wpływ antyoksydacyjny colostrum bovinum [6]. Dlatego od jakiegoś czasu przy różnych okazjach sugerowana jest przez naukowców możliwość zastosowania colostrum jako środka redukującego nasilenie zniszczeń w przebiegu tej choroby, choć jak dotąd nikt nie dokonał skutecznej analizy tego działania [5]. Oprócz możliwego łagodzenia zapalenia i jego skutków wiedza płynąca ze stosowania colostrum w różnych sytuacjach klinicznych czy w warunkach laboratoryjnych sugeruje, że może ono mieć również istotne zastosowania w redukowaniu odległych powikłań po przebyciu COVID-19. Jednym z nich jest znaczne podniesienie potencjału regeneracyjnego odpowiedzialnego za gojenie. Każda tkanka uszkodzona w przebiegu tej choroby wymaga najpierw oczyszczenia przez wyspecjalizowane w tym celu makrofagi, a następnie zagojenia, w czym kluczową rolę odgrywają fibroblasty. Colostrum ma udowodnioną zdolność poprawiania zarówno funkcji oczyszczającej (fagocytarnej) makrofagów, jak i odtwarzania tkanki łącznej przez fibroblasty (7–8). Ponadto colostrum stanowi bogate źródło aminokwasów, mikroelementów i witamin potrzebnych do prawidłowego przebiegu procesów anabolicznych, w tym gojenia.
Ostatnim, choć wcale nie najmniej ważnym aspektem działania colostrum, jest wspieranie tkanki nerwowej i odbudowa utraconych funkcji neurologicznych, co w kontekście niezwykle częstego niszczącego działania SARS-CoV-2 na układ nerwowy jest bardzo ważne. Efekty poprawy działania ośrodkowego układu nerwowego obserwowano np. u pacjentów z chorobą Alzheimera, u których po zastosowaniu colostrum poprawiały się w sposób istotny funkcje kognitywne i pamięciowe. Dodatkowym, również związanym z działaniem colostrum na układ nerwowy, efektem jest pozytywny wpływ tego suplementu na nastrój. Choć brakuje na to bezpośrednich dowodów naukowych, badania osób przyjmujących colostrum wskazują na poprawę motywacji do wysiłku, w tym fizycznego [9]. Może to mieć ogromne znaczenie w pokonywaniu trudu rehabilitacyjnego przez rekonwalescentów. Rehabilitacja po COVID-19 jest wyjątkowo żmudna i długotrwała, a efekty nie są często zadowalające. Jednak jak uczy doświadczenie, w wielu przypadkach jest to proces konieczny dla powrotu do choćby względnie normalnej egzystencji po chorobie.
Podsumowanie
Jak wynika z powyższego zestawienia, colostrum bovinum jest stosunkowo tanim, dostępnym i bezpiecznym środkiem do zabezpieczania się i walki z odległymi skutkami COVID-19. Jego najważniejsze działania można sprowadzić do kilku obszarów:
- • suplementacja prewencyjna obniża wrażliwość na infekcje górnych dróg oddechowych, co może zmniejszać ryzyko zachorowania na COVID-19,
- stosowanie colostrum w trakcie infekcji może zmniejszyć ryzyko rozwoju masywnego, niszczącego zapalenia,
- użycie colostrum po przechorowaniu COVID-19 ułatwia oczyszczanie tkanek zniszczonych chorobą i poprawia procesy gojenia,
- podawane przy uszkodzeniu układu nerwowego colostrum może poprawiać odbudowę tkanki nerwowej i usprawniać jej funkcję,
- colostrum zastosowane w trakcie procesu rehabilitacyjnego może zwiększyć motywację do wysiłku i poprawić nastrój rekonwalescentów.
Powyższe efekty można osiągnąć za pomocą suplementu niezwykle bezpiecznego dla pacjenta, ponieważ jedynym przeciwwskazaniem do jego stosowania jest alergia na białka mleka krowiego.
Bibliografia:
- Jones A.W., March D.S., Curtis F., Bridle C. Bovine Colostrum Supplementation and Upper Respiratory Symptoms during Exercise Training: A Systematic Review and Meta-Analysis of Randomised Controlled Trials. BMC Sports Science, Medicine and Rehabilitation 2016, 8, 21, doi:10.1186/s13102-016-0047-8.
- Brinkworth G.D., Buckley J.D. Concentrated Bovine Colostrum Protein Supplementation Reduces the Incidence of Self-Reported Symptoms of Upper Respiratory Tract Infection in Adult Males. Eur J Nutr 2003, 42, 228–232.
- Cesarone M.R., Belcaro G., Di Renzo A., Dugall M., Cacchio M., Ruffini I., Pellegrini L., Del Boccio G., Fano F., Ledda A. et al. Prevention of Influenza Episodes with Colostrum Compared with Vaccination in Healthy and High-Risk Cardiovascular Subjects: The Epidemiologic Study in San Valentino. Clin Appl Thromb Hemost 2007, 13, 130–136.
- Skarpańska-Stejnborn A., Cieślicka M., Dziewiecka H., Kujawski S., Marcinkiewicz A., Trzeciak J., Basta P., Maciejewski D., Latour E. Effects of Long-Term Supplementation of Bovine Colostrum on the Immune System in Young Female Basketball Players. Randomized Trial. Nutrients. 2020, 13, 118.
- Galdino ABdS, Rangel AHdL, Buttar H.S., Nascimento M.S.L., Gavioli E.C., Oliveira RdP. Bovine colostrum: benefits for the human respiratory system and potential contributions for clinical management of COVID-19 Food Agr Immunol. 2021, 32, 143–162.
- Buescher E.S., McIlheran S.M. Antioxidant properties of human colostrum. Pediatr. Res. 1988, 24, 14–9.
- Takayama Y., Kitsunai K., Mizumachi K. Factors in bovine colostrum that enhance the migration of human fibroblasts in type I collagen gels. Biosci Biotechnol Biochem. 2001, 65, 2776–9.
- Uto Y., Kawai T., Sasaki T., Hamada K., Yamada H., Kuchiike D., Kubo K., Inui T., Mette M., Tokunaga K., Hayakawa A., Go A., Oosaki T. Degalactosylated/Desialylated Bovine Colostrum Induces Macrophage Phagocytic Activity Independently of Inflammatory Cytokine Production. Anticancer Res. 2015, 35, 4487–92.
- Główka N., Woźniewicz M. Potential use of Colostrum Bovinum supplementation in athletes – A review. Acta Sci Pol 2019, 18, 115–123.
